Kogo obejmuje szczególna ochrona przed zwolnieniem

Z przywileju zwiększonej trwałości stosunku pracy korzysta wiele grup pracowników. We wrześniu ich grono znowu się powiększyło za sprawą prezydenckiej nowelizacji kodeksu pracy. Warto jednak pamiętać, że obowiązujące przepisy od tych regulacji ochronnych przewidują wyjątki.

Przepisy ochronne dotyczące wypowiedzenia umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzeń wynikających z umowy warunków pracy i płacy.

Wyjątki przed wypowiedzeniem zmieniającym dotyczą m.in. osób w wieku przedemerytalnym (w razie wprowadzenia nowych zasad wynagrodzenia dotyczących ogółu lub grupy pracowników u danego pracodawcy, a także utraty zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy bądź uprawnień koniecznych do jej wykonywania), a także sytuacji zwolnień grupowych.

Wiek przedemerytalny

Jeśli pracownikowi brakuje 4 lata lub mniej do osiągnięcia wieku emerytalnego, jest on chroniony przed wypowiedzeniem umowy o pracę (pod warunkiem, że okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku).

Od 7 września br. pracownicy objęci ochroną przedemerytalną, którym z naruszeniem przepisów wypowiedziano umowę o pracę na czas określony, uzyskali możliwość przywrócenia do pracy (wcześniej mogli żądać wyłącznie odszkodowania). Zmiana ta stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 grudnia 2018 r., sygn. akt P 133/15. Została ona wprowadzona na mocy ustawy z 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2019 poz. 1043).

Ochrona nie przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych. Wyjątkiem są przepisy ustawy o związkach zawodowych, które przewidują ja również w odniesieniu do osób zatrudnionych na podstawie innej niż stosunek pracy, o ile osoby te pełnia określone funkcje w organizacji.

 

Urlop i choroba

Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę obowiązuje także:

• w czasie urlopu pracownika,
• w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Opieka nad dzieckiem

Zakaz zwolnienia dotyczy pracownic / pracowników:

1. w okresie ciąży,
2. w okresie urlopu:
   • macierzyńskiego,
   • na warunkach urlopu macierzyńskiego,
   • rodzicielskiego,
   • ojcowskiego
3. od dnia złożenia przez osobę uprawnioną (rodzica lub opiekuna dziecka) wniosku o:

• • udzielenie urlopu wychowawczego – do dnia zakończenia tego urlopu,
  • obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nie obniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

Ochrona, o której mowa wyżej w pkt. 1 i 2 przysługuje nie tylko pracownicy – matce dziecka i pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko, lecz także innym pracownikom, tj. członkom najbliższej rodziny, w okresie korzystania przez te osoby z urlopu macierzyńskiego. Przy czym inni członkowi najbliższej rodziny zostali objęci ochroną od 7 września 2019 r. w efekcie nowelizacji kodeksu pracy z 16 maja 2019 r.

Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, zostaje przedłużona do dnia porodu. Nie dotyczy to jednak przypadku zatrudnienia w celu zastępstwa innego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Związkowcy

Ochrona przed zwolnieniem obejmuje także osoby funkcyjne w związkach zawodowych, tj.:

1. imiennie wskazanych członków zarządu zakładowej organizacji związkowej,
2. imiennie wskazanych innych pracowników (osoby wykonujące pracę zarobkową) będących członkami takiej organizacji związkowej i upoważnionych do jej reprezentowania wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
3. osoby wykonujące prace zarobkowe, imiennie wskazane uchwałą komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej (nie więcej niż trzy),
4. osoby wykonujące pracę zarobkową, pełniące z wyboru funkcję poza zakładową organizacją związkową, korzystające u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.

Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może ww. osobom wypowiedzieć ani rozwiązać umowy, a także zmienić jednostronnie warunków pracy lub wynagrodzenia na niekorzyść pracownika.

Wyjątki

Szczególna ochrona przed zwolnieniem nie przysługuje:

• w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy – dotyczy to pracowników:
  • w wieku przedemerytalnym,
  • w czasie urlopu i usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
  • w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego,
  • uprawnionych do urlopu wychowawczego,
  • osobom pełniącym funkcję w związkach zawodowych,
  • chronionych na podstawie przepisów szczególnych (regulacji odrębnych, poza kodeksem pracy);
• w przypadku uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (dotyczy pracowników w wieku przedemerytalnym);
• w przypadku pracownicy /-ka w okresie ciąży lub w okresie urlopu macierzyńskiego, jeśli w grę wchodzi zwolnienie dyscyplinarne (tj. gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy osoby zatrudnionej i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy);
• w przypadku pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego, jeśli w grę wchodzi zwolnienie dyscyplinarne (tj. gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy osoby zatrudnionej);
• w przypadku pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego zatrudnionej na okres próbny nie przekraczający jednego miesiąca;
• przy wypowiedzeniu stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia w przypadkach określonych w ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2018 r. poz. 1969).

Opracowanie: Karolina Topolska

Źródło: Dziennik Gazeta Prawna