Ponad rok minął od wprowadzenia nowych zasad kontroli trzeźwości pracowników i osób zatrudnionych na innej podstawie niż stosunek pracy. Dane Państwowej Inspekcji Pracy pokazują, że niektórzy pracodawcy wciąż się do nich nie stosują.
Od 21 lutego ub.r. obowiązują nowe zasady badania pracowników na obecność alkoholu lub narkotyków (patrz: infografika). Z ustaleń DGP wynika, że w 2023 r. do Państwowej Inspekcji Pracy wpłynęło w sumie 13 skarg dotyczących przepisów o kontroli trzeźwości, z czego 11 dotyczyło alkoholu, a 2 środków działających podobnie do niego. W tym roku inspekcja odnotowała już osiem skarg. Tym razem wszystkie dotyczą badań w związku ze spożywaniem alkoholu.
– Sześć z nich było zasadnych, a trzy bezzasadne. W przypadku dwóch postępowanie dowodowe prowadzone w trakcie kontroli nie pozwoliło na zweryfikowanie zarzutów wniesionych przez skarżących. Tym samym rozstrzygnięcie sporu między stronami w tej kwestii pozostaje wyłącznie w gestii sądu. Uzasadnienie skarg na kontrole w związku z innymi środkami działającymi jak alkohol nie było natomiast możliwe – słyszymy w PIP.
Natomiast jeśli chodzi o tegoroczne skargi, to po ich sprawdzeniu trzy okazały się uzasadnione, kolejne trzy nieuzasadnione, a dwie wciąż są w trakcie kontroli. PIP przyznaje, że większość skarg dotyczy braku określenia zasad badania trzeźwości w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w obwieszczeniu.
Promile pod nadzorem
Poza weryfikowaniem skarg pracowników, PIP przeprowadzała też własne kontrole firm. Jak ustalił DGP, w 2023 r. inspektorzy wydali 157 wniosków w formie wystąpień oraz trzy polecenia w związku z naruszeniem przepisów kodeksu pracy dotyczących kontroli trzeźwości. A w 2024 r. w takich sprawach wydali ich już 62.
Eksperci zwracają uwagę, że brak uregulowań co do zasad badania trzeźwości w przepisach wewnątrzzakładowych sprawia, że pracodawcy nie mogą przeprowadzać kontroli samodzielnie. W razie podejrzenia, że pracownik jest pod wpływem alkoholu, powinni wezwać policję.
– Niektórzy pracodawcy nie chcą wprowadzać wyrywkowej kontroli trzeźwości z uwagi na związane z tym koszty, wynikające np. z zakupu niezbędnych urządzeń czy przeszkolenia pracowników. W praktyce problem może się pojawić w sytuacji, gdy zachodzi podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości albo po użyciu alkoholu, a wezwana przez pracodawcę policja nie przyjeżdża przez długi czas – tłumaczy dr Magdalena Zwolińska, partner w HR Legal Solutions, firmie zajmującej się obsługą pracodawców w zakresie prawa pracy i doradztwa HR.
Dodaje, że stwierdzone przez PIP naruszenia art. 221c-1h kodeksu pracy mogą dotyczyć wprowadzenia przez pracodawcę „polityki zero tolerancji”, polegającej na niedopuszczaniu do pracy pracowników, którzy co prawda spożywali alkohol, lecz jego zawartość w organizmie pracownika nie wskazuje na stan nietrzeźwości lub stan po użyciu alkoholu. Ale też przetwarzania przez pracodawców danych dotyczących negatywnego wyniku badania.
Z rozmów, jakie przeprowadził DGP z OPZZ oraz Komisją Krajowej NSZZ „Solidarność”, wynika, że w zakładach, w których działają związki zawodowe, nie ma skarg od pracowników na kontrole trzeźwości.
– Przepisy na ich temat zostały wdrożone w porozumieniu ze związkami. Najczęściej zasady zostały określone w regulaminach pracy – tłumaczy Paweł Śmigielski z OPZZ.
Z kolei dr Anna Reda-Ciszewska z Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” dodaje, że na forum prawników związkowych słyszała o tym, że w innych zakładach pracy nieprawidłowości się zdarzają.
– Należą one jednak do rzadkości – przyznała.
Inaczej gdy nie ma związków
Joanna Torbé-Jacko, ekspertka BCC ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, przyznaje, że rzeczywiście wielu przedsiębiorców nie wdrożyło nowych przepisów w życie.
– Zwykle są to sytuacje generujące napięcie po obu stronach, więc cała procedura, w tym instrukcje, wzory protokołów, powinna być sformalizowana, aby nie doszło do błędu. Tymczasem często dochodzi do naruszeń przepisów prawa pracy, dotyczących danych osobowych czy godności pracownika – wyjaśnia.
Jej zdaniem niechęć pracodawców do wdrożenia nowych procedur dotyczących kontroli trzeźwości w zakładach pracy wynika przede wszystkim z tego, że w dalszym ciągu nie wszyscy pracodawcy są świadomi nowych regulacji prawnych, a znaczna część odbiera je jako w całości dobrowolne i uważa, że taka procedura w ich zakładzie pracy nie jest potrzebna.
– Tymczasem należy wyraźnie powiedzieć, że jeśli pracodawca chce stosować w swoim zakładzie pracy prewencyjną kontrolę trzeźwości, to bezwzględnie musi ją odpowiednio wdrożyć, czyli nie tylko zadbać o odpowiednie regulacje wewnątrzzakładowe, lecz także dopełnić obowiązku informacyjnego wobec pracowników. W przeciwnym wypadku pracodawca może stosować u siebie wyłącznie incydentalną formę weryfikacji trzeźwości pracowników, która jest przeprowadzana przy wsparciu odpowiednich organów i musi wynikać z uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się w miejscu pracy pod wpływem alkoholu albo że spożywał go podczas pracy – wyjaśnia Joanna Torbé-Jacko.
Zaznacza, że nawet w tych przypadkach istnieje konieczność wdrożenia procedur, np. uregulowania tego, w jakim miejscu pracownik oczekuje na przyjazd służb, jak powinni się zachować jego przełożeni, kto jest upoważniony do udziału w takiej procedurze.
Podobnie zachowanie pracodawców tłumaczy Robert Lisicki, dyrektor departamentu pracy w Konfederacji Lewiatan. Uważa on, że skargi do PIP mogą wynikać też z niedopełnienia obowiązku poinformowania pracowników o zmianach w aktach wewnątrzzakładowych.
Autor: Patrycja Otto
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna
