Urlop na żądanie, przywilej pracownika – czy zawsze?

Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym 4 dni urlopu w roku kalendarzowym. Czy po złożeniu wniosku pracownik może skorzystać z urlopu na żądanie bez zgody pracodawcy? Czy pracodawca zawsze musi udzielić urlopu na żądanie?

To nieprawda, że urlop na żądanie jest udzielany w ten sposób, że pracownik informuje pracodawcę o swoim żądaniu, a pracodawca tylko tę informację odczytuje i nie wyraża żadnych zgód. Również w przypadku urlopu na żądanie konieczne jest:

1. zawnioskowanie przez pracownika o urlop na żądanie w danym terminie oraz
2. udzielenie przez pracodawcę pracownikowi urlopu na żądanie we wnioskowanym terminie.

Nie jest zatem dopuszczalne rozpoczęcie urlopu przez pracownika, który wprawdzie złożył wniosek o urlop na żądanie, ale nie uzyskał (choćby dorozumianej) zgody pracodawcy. Wystarczy przykładowo, że pracodawca prześle e-maila o treści „ok” w odpowiedzi na e-maila pracownika z prośbą o urlop na żądanie.

Natomiast rozpoczęcie urlopu bez takiej zgody może być traktowane nawet jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracownika uzasadniające zwolnienie dyscyplinarne (art. 52 kp). Pracodawca ma prawo odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie, ale może to zrobić tylko w nadzwyczajnych sytuacjach, w szczególności gdy:

1. obecności pracownika w pracy w danym dniu wymaga szczególnie ważny interes pracodawcy (np. gdy pracownik jest jedyną osobą uprawnioną do zawarcia w imieniu pracodawcy kontraktu o strategicznym znaczeniu i kontrakt ten może być zawarty tylko w ściśle określonym terminie kolidującym z żądaniem pracownika);
2. żądanie pracownika udzielenia urlopu w danym dniu stanowi nadużycie prawa (np. gdy pracownik żąda urlopu tylko po to, aby odsunąć w czasie rozpoczęcie biegu okresu wypowiedzenia – zob. stan faktyczny sprawy rozstrzygniętej postanowieniem SN z 27 lutego 2013 r.).

Zdaniem Sądu Najwyższego

Pracownik nie może rozpocząć urlopu na żądanie, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody, czyli nie udzieli mu takiego urlopu.

Postanowienie SN z 11 września 2012 r., sygn. akt III PK 17/12

Pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na podstawie art. 167² kp ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że zasługujący na ochronę wyjątkowy interes pracodawcy wymagałby obecności danego pracownika w pracy w okresie określonym w żądaniu udzielenia urlopu (wyrok SN z 7 listopada 2013 r., sygn. akt SNO 29/13).

W określonych przypadkach żądanie pracownika może być traktowane jako nadużycie prawa. W takich sytuacjach (…) pracodawca będzie mógł skutecznie odmówić (postanowienie SN z 27 lutego 2013 r., sygn. akt II PK 303/12).

Rozpoczęcie urlopu na żądanie przed udzieleniem go przez pracodawcę może być uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, będącą ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 kp (wyrok SN z 16 września 2008 r., sygn. akt II PK 26/08).

Źródło: Opracowanie własne