W naszym zakładzie zdarzają się kradzieże. Regulamin pracy zawiera stosowne zapisy dotyczące kontroli pracowników. Mamy jednak wątpliwości, czy kierownik działu może mieć zapasowy klucz od prywatnej szafki pracownika w zakładzie pracy.
Szafki pracownicze przeznaczone są najczęściej na odzież i stanowią własność pracodawcy, który jednak po udostępnieniu ich pracownikom nie powinien bez wyraźnie uzasadnionej przyczyny (np. podejrzenie kradzieży) sprawdzać ich zawartości. Trzeba bowiem przypomnieć, że stosownie do postanowień art. 111 kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Ochronę tych dóbr statuuje art. 30 Konstytucji RP. Są to wartości niematerialne człowieka, których katalog jest otwarty. Przykładowe wymienia kodeks cywilny w art. 23, zaliczając do nich zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową, artystyczną i racjonalizatorską. Dobra osobiste pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Obowiązek ich poszanowania obejmuje także prawo pracownika do prywatności. To właśnie prawo z jednej strony oraz uzasadnione potrzeby pracodawcy w zakresie nadzorowania (monitorowania) sposobu wykonywania pracy przez pracownika z drugiej – wyznaczają granicę dozwolonych zachowań pracodawcy.
Skoro więc zatrudniający ma obowiązek zapewnienia takich warunków pracy, w jakich nie będzie dochodziło do naruszania dóbr osobistych pracowników, powinien informować ich o stosowanych regułach i sposobach monitorowania. Regulacje tej kwestii może określić w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w inny sposób, w jaki przyjęło się to czynić w danym zakładzie pracy (informacja na tablicy ogłoszeń, zarządzenie itp.).
Niezwykle ważne jest również ustalenie takiego zakresu i metod kontroli, aby były one adekwatne w stosunku do celu, jaki pracodawca zamierza osiągnąć. Naruszenie zasady adekwatności może bowiem zaowocować naruszeniem dóbr osobistych pracownika.
Przeszukiwanie nie tylko rzeczy osobistych, lecz także szafek pracowników przez pracodawcę jest chyba najbardziej kontrowersyjnym przykładem sprawdzania uczciwości podwładnych. Mimo że pracownicy przeważnie negatywnie reagują na wszelkie próby wkraczania w sferę ich prywatności, to jednak część pracodawców decyduje się na podjęcie takich działań w przypadku powtarzających się kradzieży w firmie. Przy czym, jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 13 kwietnia 1972 r. (sygn. akt I PR 153/72), stosowane szeroko w ramach przepisów regulaminów pracy lub ustalonych zwyczajów przeszukiwanie członków załogi w celu zapobiegania wynoszeniu mienia zakładów pracy jest zgodne z prawem i nie narusza dóbr osobistych pracowników (art. 23 i 24 k.c.) wówczas, gdy zostali oni uprzedzeni o możności stosowania tego rodzaju kontroli i gdy kontrola ta jest wykonywana w porozumieniu z przedstawicielstwem załogi w sposób niepozostający w sprzeczności ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami współżycia społecznego.
Nie ma zatem formalnych przeciwwskazań do tego, aby pracodawca (np. w osobie reprezentującej go osoby kierującej pracownikami) dysponował zapasowymi kluczami do szafek pracowniczych. Należy jednak pamiętać, że nie powinien bez uzasadnionej przyczyny robić z nich użytku (otwierać szafek bez wiedzy pracowników). Kontrola szafek powinna się ponadto odbywać w obecności korzystającego z niej zatrudnionego.
Autor: Maciej Ambroziewicz
Specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna
Podstawa prawna
Art. 111 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.).
Art. 23 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).
Art. 30 ustawy z 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.).
